Omgevingsvisie Woerden&Democratie.

Inleiding.

Naar verwachting treedt op 1 januari 2023 de Omgevingswet in werking. De basis onder deze wet vormt de ruimtelijke toekomstvisie van gemeenten. In ons geval de gemeente Woerden. De Omgevingswet vervangt de instrumenten die we nu kennen voor de ruimtelijke ontwikkeling, zoals de structuurvisie en het bestemmingsplan. Hiervoor in de plaats komen nieuwe instrumenten die meer gebiedsgericht zijn en uitnodigen tot initiatief, namelijk de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan. Woerden&Democratie heeft een eigen visie op de ruimtelijke toekomst van de gemeente Woerden. Deze visie wordt in dit document beschreven en zal de komende jaren doorontwikkeld worden.

Transformatie en rem op groei, omwille van onze vitaliteit

De gemeente Woerden is in 2040 gedoseerd gegroeid en is daardoor nog altijd een vitale stad in de regio. Er wordt duurzaam gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Woerden gaat niet voor ongebreidelde groei van wonen en werken. We richten ons dus niet op het aantrekken van nieuwe bedrijvigheid en de daarbij behorende groei van de (werkende) bevolking. Wel willen we dat het bestaande bedrijfsleven ruimte krijgt om door te ontwikkelen. Op het huidige Woerdense grondgebied vindt geleidelijke groei plaats richting maximaal 60.000 inwoners. De gemeente zal ook na 2040 wat betreft inwoneraantal niet substantieel groeien. De binnenstad van Woerden is levendig, met een compact winkelgebied, horeca, een toegenomen woonfunctie, en diverse culturele voorzieningen, sommige met een regionale aantrekkingskracht. De stad Woerden ontwikkelt faciliteiten en voorziening die passen bij een stad met een regiofunctie.

Als regionale voorzieningen in de stad Woerden zien wij o.a. een ruim winkelaanbod, veel verschillende horeca, medische voorzieningen (waaronder een klein streekziekenhuis), diverse middelbare scholen op verschillende niveaus en technisch middelbaar beroepsonderwijs, een goed bereikbaar openbaar vervoer knooppunt (met o.a. een efficiënt treinstation), culturele voorzieningen (waaronder een theater, musea, kunstcentra en een bioscoop), een ruim aanbod aan sportfaciliteiten (waaronder een regionaal zwembad)  en een grote bibliotheek.

Wonen

Toekomstbestendig, inclusief en gezond

Onze goede bereikbaarheid en ligging, in de stedelijke regio Utrecht en de randstad én middenin het Groene Hart, stuwt de woningbehoefte en de woningmarkt verder op. Daaraan biedt de gemeente weerstand. Het vrijkomen van kantoorruimte geeft ons ook de mogelijkheid om bijzondere woningbouw te kunnen realiseren, waardoor aantasting van het groene landschap beperkt kan blijven.

Thema’s als klimaatverandering (vernatting, verdroging, opwarming) en bodemdaling, maar ook landelijke en Europese doeltellingen op het gebied van schone energie en warmte, stikstof- en CO2-reductie concrete en urgente aanleiding voor het verduurzamen van onze bestaande en nieuwe woningen en de woonomgeving. Ook zullen digitalisering, meer thuiswerken, webwinkelen, nieuwe behoeftes creëren voor de manier waarop we in de toekomst willen wonen, ontmoeten en bewegen in een gezonde en veilige en inclusieve woonomgeving.

Het zorgen voor voldoende beschikbare, betaalbare én geschikte woningen voor al onze inwoners is een belangrijke opgave van de gemeente Woerden. Dit doen we al door woningen in de huur- en koopsector en in verschillende prijssegmenten en woningtypen te laten bouwen. Dit bevordert de doorstroming op de woningmarkt. Naast het aantal woningen, het soort woningen en voldoende voorzieningen in de directe omgeving, dient de woonomgeving ook ruimtelijk aantrekkelijk te zijn en te passen bij de Woerdense identiteit. Dit willen we stimuleren door in stedenbouwkundig opzicht aan te sluiten bij onze landschappelijke en cultuurhistorische waarden en de lokale identiteiten van iedere kern.

Een veilige en gezonde leefomgeving ondersteunen we door aan te sluiten bij landelijke en gemeentelijke doelen en normen voor schone lucht, bodem en geluidsbelasting. Klimaatverandering stelt ons voor nieuwe opgaven op het gebied van hittestress en toenemende wateroverlast in stedelijke gebieden.

Tot 2040 zijn er in de stad Woerden binnenstedelijk al voldoende bouwlocaties beschikbaar om nieuwe woningen te realiseren en de vraag naar woningen op te vangen. Na 2028 is er voor de kernen Harmelen, Kamerik en Zegveld aanvullende plancapaciteit nodig en moet er worden gekeken naar nieuwe locaties om aan de lokale woningbehoefte te voldoen. Hierbij zal er ook worden gekeken naar het verhogen van het gemiddeld aantal woonlagen van woningen in de dorpen met maximaal één woonlaag en daarnaast zeer beperkte mogelijkheden aan de randen van de dorpen.

Behoud goede voorzieningen voor levendige wijken en toekomstbestendige dorpskernen.

We realiseren locaties voor 20 noodwoningen op daartoe aangewezen locaties, desnoods grote stacaravans, voor de urgente gevallen. Vanuit deze wachtkamer kunnen mensen allemaal eerlijk de woningmarkt op.

Werken

Voor de periode 2030 tot 2040 zal maximaal het equivalent van 20 hectare aan bedrijventerrein worden toegevoegd. De ruimte in onze gemeente is schaars. Daarom wordt de beschikbare ruimte nooit gebruikt voor het toevoegen van één enkele waarde. Het is bijvoorbeeld niet voldoende om een gebied alleen economisch te ontwikkelen. Meervoudig ruimtegebruik gaat uit van het benutten van de ruimte voor meerdere functies. Er wordt in overleg met ondernemers een agenda ontwikkeld met als doel “economische ontwikkeling zonder verlies aan ruimte en kwaliteit van landschap”. Hierbij zal het doel zijn om voldoende economische ontwikkeling en vitaliteit te realiseren met minder dan 20 hectare toevoeging aan het bedrijventerreinenareaal.

Werken: Voldoende, vitaal en op de juiste plek. De gemeente Woerden is dankzij haar gunstige ligging en goede bereikbaarheid, een interessante vestigingsplaats is voor bedrijven. Wij richten ons echter niet op het aantrekken van nieuwe bedrijvigheid, maar op het faciliteren en stimuleren van het reeds gevestigde lokale bedrijfsleven. Het vitaal houden van bestaande bedrijventerreinen is in onze ogen minstens net zo belangrijk als de realisatie van nieuwe werklocaties.

Doelstellingen In het licht van bovenstaande opgaven formuleren wij voor onszelf de volgende doelstellingen:

1. Koester bestaande werklocaties: herstructureren en intensiveren van bedrijventerreinen.
2. Ruimte voor lokale economische groei: op zoek naar nieuwe bedrijventerreinen.
3. Een vitale binnenstad: creëer dé ontmoetingsplek van Woerden met een optimale ontwikkeling van het voorzieningenniveau.
4. Er vindt een transitie plaats van transportbedrijven naar de A12 zone.
5. Langs de A12 ontwikkelen we “overslaghubs” waar vracht van grotere transportvoertuigen kan worden overgeladen op kleinere voertuigen die de gemeente en haar inwoners bevoorraden.

We versnellen de ontwikkeling van de Voortuin 1, de Putkop en de Van Zwietenweg.

Mobiliteit

De kerndoelstelling op het gebied van mobiliteit is om Woerden leefbaar, veilig en bereikbaar te houden. Mobiliteit gaat dus niet alleen over de bereikbaarheid van de kernen en het landschap voor alle soorten verkeer, maar ook over het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving. Dit willen we o.a. op de volgende manieren bereiken:

1. Niet inzetten op verdere groei van het autogebruik in de gemeente Woerden;
2. Beperken van het vrachtverkeer door de stad en dorpskernen;
3. Het stimuleren van het veilig gebruik van de fiets en van wandelen;
4. Het realiseren van een autoluwe maar niet auto-onvriendelijke binnenstad en woonwijken, door verkeer via een oostelijke randweg buiten de stad te geleiden;
5. Het stimuleren en faciliteren van de mobiliteitstransitie, specifiek door openbaar vervoer, deelmobiliteit, nieuwe vormen van mobiliteit en elektrificatie van vervoersmiddelen te faciliteren.
6. Het ontwikkelen van een onderhoudsarme infrastrucuur, waarin een hoofdstructuur wordt onderscheiden.

 Het borgen van de bereikbaarheid (openbaar vervoer, fietsen en wandelen, autoverkeer) en de daarmee gepaard gaande leefbaarheid zijn belangrijke opgaven. Het wordt echter steeds drukker op de wegen, met name in het autoverkeer, en er ontstaan steeds meer files en opstoppingen binnen de bebouwde kom. De ligging aan de A12 biedt veel economische kansen, maar brengt ook het risico met zich mee dat de Woerdense wegen steeds meer dichtslibben. Daarnaast zijn de wegen vanwege de zachte ondergrond in Woerden kwetsbaar en onderhoudsgevoelig en daarmee duur. Het vergroten van de wegennetcapaciteit is geen ambitie, het in stand houden van een goede wegeninfrastructuur wel.

De auto blijft een prominente plaats in onze ontwikkelingen houden. We anticiperen niet op een verdere groei van het autogebruik maar op stabilisatie van de huidige autocapaciteit. Daarnaast faciliteren we meer gebruik andere vervoersvormen waaronder de (electrische)fiets of andere kleinschaliger vervoersvormen. De aanleg van laadpalen in woonomgevingen in het openbaar gebied laten wij licht voor lopen op de marktvraag.

We creëren voldoende parkeerplaatsen voor auto’s. Mocht het zo zijn dat er in de toekomst minder mensen een auto bezitten dan kan de vrijgekomen parkeerruimte anders benut worden, bijvoorbeeld voor meer groen.

De gemeente Woerden en de provincie Utrecht zoeken gezamenlijk naar oplossingen om de grote hoeveelheden autoverkeer door Woerden terug te dringen. Randwegen kunnen daarbij een oplossing zijn.

In 2040 is er meer ruimte voor de fiets en wandelaars. Tegelijkertijd is de leefbaarheid in de wijken en kernen verbeterd. Voor kleine afstanden kiezen mensen vaker voor de fiets of gaan met het openbaar vervoer.

Een duurzaam, vitaal en toegankelijk landschap

Het karakteristieke veenweidelandschap maakt sinds jaar en dag onderdeel uit van onze identiteit en biedt volop mogelijkheden voor wandelen, fietsen, landschaps- en natuurbeleving. In de overgangsgebieden tussen stedelijk gebied en het landschap zijn daarom kernrandzones ingericht, waarbij het landschap en bebouwing geleidelijk in elkaar overgaan.

De kerndoelstelling op het gebied van landbouw, natuur en recreatie is om het buitengebied van Woerden, het landschap van het Groene Hart, op een duurzame manier te onderhouden en benutten. Deze doelstelling bestaat uit 5 onderdelen:

1. Landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten beschermen en benutten;
2. De recreatieve waarde en toegankelijkheid van het landschap en het buitengebied vergroten;
3. Een economisch vitale en duurzame landbouwsector als groot beheerder van ons veenweidelandschap;
4. Gezonde en duurzame voedselproductie voor de inwoners van de gemeente Woerden en de regio;
5. De biodiversiteit en klimaatbestendigheid van het landelijk gebied versterken, waarbij ingezet wordt op zowel mitigatie als adaptatie.

Inwoners dienen het hele jaar door de mogelijkheid te hebben om binnen de gemeente Woerden te kunnen recreëren in de openbare ruimte. Daarvoor dient de openbare ruimte te zijn ingericht.

Landbouw en natuur

Het landelijk gebied van het Groene Hart staat echter ook onder druk van verstedelijking, economische activiteit en van energie- en milieuopgaven in de regio. Ook komt er steeds meer verkeer en ook op het gebied van recreatie wordt het Groene Hart steeds drukker. Er is meer behoefte aan toegang tot het landschap voor recreatie, gezondheid en ontspanning. Daarnaast hebben we ook te maken met veranderingen in het landelijk gebied zelf, onder andere door klimaatverandering.

Langere periodes van regen en droogte hebben grote invloed op de bodem en het watersysteem en daarmee op de gebruiksmogelijkheden.

Daarnaast staat ook de huidige manier van landbouw bedrijven onder druk. Door bodemdaling in het gebied en het stikstofvraagstuk vooral bij Natura 2000-gebieden worden de agrarische mogelijkheden beïnvloed. Het landelijk buitengebied van de gemeente Woerden zal een belangrijker rol krijgen in de voedselproductie voor de lokale en regionale bevolking. Dit speelt een belangrijke rol in een gezonder voedingspatroon en kortere voedselketens waardoor het wereldwijde voedseltransport wordt beperkt.

De ruimtelijke kwaliteit van “Groene scheggen” als stedelijk uitloopgebied tussen de verschillende stedelijke gebieden van Woerden, Harmelen en ook Utrecht, worden beter benut. We willen daarmee het groene karakter en de eigen identiteit van de kernen en buurtschappen binnen de gemeente Woerden beter benadrukken en waarborgen.

De gemeente Woerden heeft zo’n 30.000 bomen en dat aantal willen we minimaal behouden. In het kader van de klimaatverandering is er voor de CO2- en wateropslag vraag naar meer bos. We ontwikkelen meer bos in Woerden. Het mag best wat natuurlijk en wild maar moet wel veilig zijn voor bezoekers.

Een gebiedsgerichte benadering voor duurzame, veilige, gezonde en sociaal-inclusieve wijken

Elk dorp en iedere wijk binnen onze gemeente heeft haar eigen kwaliteiten en kenmerken. Zo spreken we diverse doelgroepen aan met een aantrekkelijke leefomgeving. Het vergt maatwerk om toekomstbestendige keuzes te maken voor het type woningen, passende voorzieningen, een gezonde en veilige openbare ruimte, bereikbaarheid en aanpassingen voor schone energie en warmtebronnen. Het is ook gezond en veilig leven in de wijken en kernen van de gemeente Woerden met een goede lucht-, wateren bodemkwaliteit en een beperkte geluid- en geurhinder rond infrastructuur en bedrijfsactiviteiten. Woerden is in 2050 energie- en klimaatneutraal. Zoveel mogelijk bestaande en nieuwe daken zijn voorzien van zonnepanelen. Dit geldt ook voor de geluidsschermen langs de A12. Zonnevelden en windmolens zijn zorgvuldig ingepast in het landschap en dragen waar mogelijk ook bij aan andere doelen. De warmtetransitie zet het energieneutraal maken van de bestaande bebouwing in gang.

Bodemdaling, duurzaamheid, energie en klimaatadaptatie

Met het programma Bodemdaling (Actieplan Bodemdaling 2050) neemt de gemeente Woerden actie om de problematiek van bodemdaling het hoofd te bieden. Door klimaatverandering nemen het aantal piekbuien en periodes van droogte en hitte toe. Het riool is daar niet op berekend, waardoor water voor hinder of zelfs overlast kan zorgen op plekken waar die piekbui valt. Bij periodes van droogte zakt de veenbodem in de gemeente sneller, en dus ook de openbare ruimte, met alle kosten van dien. Door bodemdaling wordt het onderhoud van de openbare ruimte (wegen, straten, bruggen, rioleringen) steeds duurder. Op de lange termijn is dit niet houdbaar.

Het groen in onze gemeente wordt zo ingericht dat het ook als tijdelijke waterberging kan dienen bij grote regenval ten gevolge van klimaatverandering. Ook heeft het groen een groot belang in het bieden van koelteplekken in tijden van grote warmte en droogte. Water moet snel afgevoerd kunnen worden bij hevige regenval maar moet ook kunnen worden vastgehouden ter voorbereiding op droogte. Nederland en ook Woerden kent een lange traditie van strijden tegen water. Vasthouden van water vormt een nieuwe uitdaging.

Energie en duurzaamheid

De kerndoelstelling op het gebied van energie en duurzaamheid sluiten aan bij de landelijke doelen. In Woerden nemen wij onze doelen over van Rijksoverheid en provincies: het klimaatakkoord en de klimaatwet. Onze doelstelling kent twee belangrijke mijlpalen:

2030:
Duurzame energieopwek: 118-138 GWh/jaar

2050:
nagenoeg klimaatneutraal

Energie Woerden zet stappen om een bijdrage te leveren aan de doelen uit het klimaatakkoord en de klimaatwet. Het gaat erom dat een duurzaam energiesysteem voor iedereen, ongeacht inkomen, toegankelijk wordt. Daarom heeft de gemeente een Warmtevisie en het Afwegingskader Groot – schalige Duurzame Energie opgesteld. In het afwegingskader Grootschalige Duurzame Energie is bepaald dat we zoveel mogelijk kleinschalig duurzame energie opwekken. Dit komt neer op 76-88GWh per jaar (Gigawatt uur. Ter vergelijking: op een gemiddelde dag verbruikt heel Nederland 320 GWh). Dat betekent dat er zoveel mogelijk zonnepanelen op grote daken moeten komen. Dan hebben we het vooral over de (platte) daken van bedrijfsgebouwen en andere grote panden.

Wat betreft de grootschalige energieopwek kiezen we, indien dit niet tot gezondheidsschade van onze inwoners leidt, voor een verdeling van 50% zon- en 50% windenergie. Indien gezondheidsschade voor inwoners of er een zwaardere milieu- en natuurbelasting wel een risico vormt moet deze 50%-50%-norm heroverwogen worden. Ons uitgangspunt is dat de aanleg van windmolens en zonneweiden op land de aantrekkingskracht van het Groene Hart niet in de weg mag staan. Wat betreft zonne-energie kunnen we in samenwerking met Rijkswaterstaat en Prorail direct starten met grootschalige projecten voor zonne-energie langs de bestaande grote infrastructuur: de A12 en het spoor.In de polders Reijerscop en Barwoutswaarder, langs de A12, kunnen we starten met een gebiedsproces voor grootschalige zonne-energieopwek.

Het opwekken van windenergie door middel van windturbines kan in de gemeente Woerden uitsluitend op plaatsen waar inwoners hiervan geen overlast ondervinden zoals beschreven zal worden in de landelijke en Europese geluids- en overige gezondheidsnormen. De mogelijkheden voor kleinschaliger “windwokkels” bij woningen wordt nader onderzocht. Windturbines spelen een overbruggende rol in de transitie naar kernenergie. Vergunningen worden tot 2040 maximaal voor 15 jaar afgegeven waardoor deze windturbines van tijdelijke aard zijn en uiterlijk in 2055 volledig uit het landschap zijn verdwenen. Voor exploitanten/eigenaren van windturbines komt een volledige opruimplicht, inclusief de fundering.

Voor 2030 en verder kan gedacht worden aan het open bied aan de noordzijde van Woerden voor zonne-energie. Hier is extra onderzoek voor nodig, bijvoorbeeld in de vorm van ontwerpend onderzoek. Na 2030 kunnen we denken aan het gebied langs de N212, de Ir. Enschedeweg voor de opwek van zonne- en windenergie. Er wordt begonnen met de aanleg van een klimaatwal vanaf Veldwijk op het grondgebied van Woerden, aan de Noordzijde van de A12. Deze wordt aan de snelwegzijde bekleed met zonnepanelen en een 25-30 meter brede groene strook aan de zijde van de bebouwde kom. Zo creëren we een duurzaam groen bos met o.a. bestuivende planten en volop mogelijkheden voor sport en recreatie.

Met betrekking tot de ondergrond gaat de gemeente Woerden tevens onderzoeken welke mogelijkheden de Omgevingswet biedt om winning van olie en gas/boringen naar olie en/of gas onder Woerdens grondgebied via het Omgevingsplan en mogelijk ook via andere instrumenten onder de Omgevingswet te voorkomen.

Warmte is onlosmakelijk verbonden met energie. In de warmtevisie, die eind 2021 is vastgesteld, wordt beschreven hoe Woerden, stap voor stap, overschakelt op aardgasvrij verwarmen. Nieuwbouw is vanwege wettelijke regels bijna energieneutraal. Bestaande woningen moeten worden geïsoleerd en worden voorzien van duurzame verwarming en, waar mogelijk, zonnepanelen. Daarvoor is nieuwe energie-infrastructuur nodig, zoals extra transformatorhuisjes, buurtbatterijen en in sommige buurten mogelijk een warmtenet. Daardoor zal het straatbeeld veranderen.

Er zijn verschillende duurzame warmtebronnen bruikbaar in Woerden. Warmte winnen uit oppervlaktewater kan in de recreatieplas Cattenbroek, de Singel en andere wateren. In de zomer wordt warmte uit het oppervlaktewater gehaald en in de ondergrond opgeslagen, om te gebruiken in de winterperiode. Warmte uit de diepe ondergrond (geothermie) wordt mogelijk een warmtebron voor een deel van Woerden en Harmelen.